Ол алғашқы дәуірдегі Пятис деген теңіздің қалдығы болып есептелінеді. Көл Сарыарқа мен Сары- Есік құмдарының аралығында орналасқан. Соңғы кезде Балқаш көлінің деңгейі 2 м-ге төмендеп кетті. Қазіргі Балқаштың ұзындығы 614 км, ең терең жері 26,5 м. Балқаш көне түркі тілінде «балшық», «балық» деген мағынаны білдірген. Суының деңгейі бірде көбейіп, бірде азайып отырады. Ұзынарал бұғазы Сары-Есік пен Балқашты байланыстырады. Соның нәтижесінде көлдің батысының суы тұщы, ал шығысында ащы. Себебі көлге негізгі суды Іле өзені құяды.
Іле өзенінің Балқашқа құяр жеріндегі тоғайлы батпақты жерлері мемлекеттің қорғауына алынды. Мұнда балықтың сазан, көксерке, ақбалық, ақмарқа, т.б. 12 түрі кездеседі.