ҚҰНАНБАЙ ӨСЕНБАЙҰЛЫ (1804–86), Абайдың әкесі, аға сұлтан, қоғам қайраткері. Әкесі Өскенбай Қырғызбайұлы Тобықты отбасының беделді билеушісі болған. Құнанбай алдымен кішігірім ауылды басқарды, содан кейін волост әкімшісі болып сайланды, тобық отбасын басқарды. Уақыт өте келе ол үлкен беделді сұлтан болды. 4 әйелі болған. Бәйбіше Айбөбектен Құдайберді, 2-ші әйелінен Ұлжан - Тәңірберді, Ибрагим (Абай), Ысқақ, Оспан, 3-ші әйелінен, Айғыздан - Халиулла, Смағұл, Камшат. Құнанбай ағарту мен ағартуға көп көңіл бөлді. Діни тұлға ретінде ол ескі білім беру дәстүрлерін ұстанды, бірақ ол орыс мәдениетімен байланысты жаңаны әлеуметтік қажеттілік ретінде түсінді. 1845 жылы ол өз ауылдарының қазақ балалары үшін мектеп ашу үшін қазақша сөйлей алатын орыс мұғалімін жіберуді сұрап, шекара бақылауына хат жолдады. Шекара заставасының бастығы Құнанбайдың мектеп ашу туралы шешімін мақұлдады және балаларды бос уақытында оқыту үшін тобыт отбасының аудармашысын шақыруды ұсынды. Құнанбай «Ескі сонда» ауданында мектеп ашып, орыс тілін білетін татар Габитхан Габдыназаруланың мұғалімін тағайындады. Құнанбайдың ұлдары да осы мектепте оқыды. Кейіннен Құнанбай ұлдарын оқуын жалғастыруға жібереді: Ибрагим (Абай) Семейдегі мұсылман медресесіне оқуға кетті, Халилулла Омбы кадет корпусына оқуға түсті, сосын Мәскеудегі әскери училищені бітірді. 1849 жылы Құнанбай 1874–75 жылдары Қарқаралыда мешіт салады. Меккеге қажылық жасады, мұнда мұсылман елдерінен келген адамдар үшін үй тұрғызды.