Ответ:Үрдістер мен заңдылықтар
Елдегі ғылыми саясатты іске асыруға жауапты мемлекеттік органдардың негізгі міндеті зерттеулер мен әзірлемелер экономиканың нақты секторына, кәсіпорындарға және ауыл шаруашылығына келу болып табылады. Қазіргі уақытта біз мұндай көріністі көріп отырмыз: 2019 жылдың 1 қаңтарына инновациялық белсенділік 1 764 ірі кәсіпорынның 735 – інде ғана тіркелді, бұл орташа көрсеткіш 23,7% - ға, шағын-7,2% - ға тең. Бұл мәселеге ғалымдардың назары тағы 2 жыл бұрын Елбасы кездесуінде айтылды
Нұрсұлтан Назарбаевтың ҚР Ұлттық Ғылым академиясының мүшелерімен кездесуі.
Қазақстандық кәсіпорындардың инновациялық белсенділігінің төмен деңгейі қосымша зерттеуді және нақты ынталандыру шараларын әзірлеуді талап етеді.
Егер үрдістер мен заңдылықтар туралы егжей-тегжейлі айтатын болсақ, тарихи, саяси және экономикалық жағдайлардың әсерінен қалыптасқан ғылыми әлеует пен ресурстардың біркелкі бөлінбеуін байқамауға болмайды. Дәстүрлі түрде ғылыми-зерттеу инфрақұрылымы мен кадрлық әлеует шоғырланған өңірлерде өндірісті дамытуда, инновациялық және технологиялық әзірлемелерді енгізуде жоғары көрсеткіштер байқалады.
Ғылым жай-күйінің маңызды көрсеткіштері республиканың ЖІӨ-дегі және облыстардың жалпы өңірлік өніміндегі (ЖӨӨ) ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға (ҒЗТКЖ) арналған ішкі шығындардың үлесі болып табылады. 2018 жылы, статистика мәліметтері бойынша, ЖІӨ-дегі ҒЗТКЖ-ға ішкі шығындар үлесі 0,12% немесе 72 224,6 млн теңгені құрады. Ең жоғары көрсеткіштер Алматы (0,22%) және Нұр-сұлтан (0,24%), іргелі зерттеулердің 90%-ға дейін жүргізілетін ірі ғылыми-білім беру орталықтары, сондай-ақ Маңғыстау (0,29%) және Шығыс Қазақстан (0,15%) облыстары үшін тән. Бұл өңірлер қазақстандық ІЖӨ қалыптастыруға айтарлықтай үлес қосуда.
Біздің өңірлер өзіндік ерекшелігімен ерекшеленеді. Мысалы, Маңғыстау облысы экономикасының ерекшелігі негізінен мұнай мен газ өндіру болып табылады. Сондықтан мұнда мұнай кәсіпшілігі мен бұрғылау жабдықтарын өндіру, дайындау және қызмет көрсету, құрылыс материалдарын өндіру, кен орындарының жұмысшыларына арналған жұмыс және қорғау киімдерін өндіру өнеркәсіптерімен үлестес түрде дамуда. Осы мақсатта ғылым да өмір сүреді. Алайда, ҒЗТКЖ-ға және ғылыми-зерттеу және конструкторлық әзірлемелердің салалық бағыттылығына жоғары шығындарға қарамастан, тұтастай алғанда Маңғыстау облысында инновацияларға жұмсалған шығындар көлемі 4% - дан аспайды. Ол орташа республикалық деңгейден 2 есе төмен (10,6%). Бұл мәселе күрделі талдауды талап етеді, өйткені болашақта ол өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуын тежейді.
ҒЗТКЖ-ға жұмсалатын ең аз шығындарды Қызылорда, Павлодар, Солтүстік Қазақстан және Түркістан облыстары көрсетеді. Ал, мысалы, Павлодар облысы әртараптандырылған өнеркәсіптік және ауыл шаруашылығы өндірісіне ие және пайдалы қазбалар қорына бай. Облыс республиканың минералдық-шикізат кешенінде жетекші орындардың бірін алады және химия, машина жасау және металл өңдеу салаларының кәсіпорындарын дамыту үшін жеткілікті әлеуетке ие. Өңірдің ауыл шаруашылығы алқаптарының көлемі 11,2 млн га құрайды. Міне, осындай әлеуетте ЖӨӨ-дегі ғылымның үлесі небәрі 0,02% – ды құрайды, ал ҒЗТКЖ-ға жұмсалатын шығындар көлемі бойынша (2018 жылы-290,2 млн теңге) облыс Қазақстанның барлық өңірлері арасында соңғы орында тұр. Бұл ретте оның ғылыми саласын қаржыландыруға тек республикалық және жергілікті бюджеттер ғана емес, сондай – ақ шетелдік инвесторлар да қатысады-олардың ішкі шығындардың жалпы көлеміндегі үлесі 20% - дан асады.
Павлодар облысы мысалында тағы бір үрдісті көруге болады. Біз кез келген ғылыми зерттеудің табысы бар зерттеу кадрларына тікелей байланысты екенін білеміз. Ғылыми ұжымдарды қалыптастыру, өңірлерде ғалымдар үшін жағдай жасау жергілікті биліктің назарында болуы тиіс. Бірақ статистика көрсеткендей, ҒЗТКЖ-ға неғұрлым төмен шығындар бар өңірлерде бір зерттеушіге шаққанда ҒЗТКЖ-ға ішкі шығындардың қысқаруы байқалады. 2018 жылы бір ғылыми қызметкерге республикалық орташа шығын 3,2 млн теңгені құрады. Зияткерлік еңбекке деген осындай қарым-қатынаста жақын болашақта облыс өз экономикасының ғылыми және инновациялық әлеуетін күшейте алуы екіталай.
Біз осындай үрдісті да атап өтеміз: республикалық бюджеттен ҒЗТКЖ-ны қаржыландыру тұрақты және Елеулі ұлғайған кезде жергілікті бюджеттерден шығындар қысқартылады немесе бұрынғы деңгейде қалады. Себебі, аймақтық биліктің ғылымға деген қызығушылығы жоқ-аймақтық деңгейде жүргізілетін және республикалық бюджеттен қаржыландырылатын ғылыми зерттеулер облыстардың қажеттіліктерімен сәйкес келмейді және жергілікті экономикаға қандай да бір әсер етпейді деп ойлаймыз.
Объяснение:
+