Бұл ойын
есепке негізделген. Бұл ойынды шопандар ойлап тапқан. Олар бұл ойынды қойдың
қатқан құмалағымен ойнаған, қазір олардың орнына пластмас домалақтарын
қолданады. Ойынға екі ойыншы қатысады, әрқайсысында 81 құмалағы бар. Ойынның ережесі: Әр ойыншының тақтада тоғыз ұясы
бар (барлығы он сегіз ұя), әрқайсысына тоғыз құмалақтан салады. Ойынды сол жақтан оң жаққа кез
келген ұядан бастайды. Ол үшін ұядан біреуден басқасын барлық құмалақтарды
алып, барлық ұяларға бір құмалақтан салады. Соңғы құмалақ қарсылас ұяға түсуге
тиіс. Егер де ұяда құмалақтың жұп саны болса, онда қарсылас ойыншы өзінің
қазанына ұядан барлық құмалақтарды алады. Содан кейін ойынды қарсылас жағы
бастайды. Кімде құмалақ көп болса, сол жеңеді. «Тоғызқұмалақ» ойынның бірнеше
түрі бар, «Қоздату» және «Бестемше» деген балаларға арналған.